რა უნდა ვიცოდეთ SPF-შემცველ კრემებზე — მზისგან დაცვის სრული გზამკვლევი

მზისგან დამცავი კრემი თქვენი კანის ერთ-ერთი საუკეთესო დამცავია. ულტრაიისფერი სხივები (UV) აზიანებს კანს: UVB იწვევს მზის დამწვრობას, ხოლო UVA ღრმად აღწევს კანს და აზიანებს ელასტინსა და კოლაგენს. UVA–ის ხანგრძლივი ზემოქმედება კანს უხეშს ხდის და აშრობს, ხელს უწყობს ნაოჭებისა და პიგმენტური ლაქების წარმოქმნას. სწორედ ამიტომ SPF–ის შემცველი კრემი მნიშვნელოვანი საშუალებაა მთელი წლის განმავლობაში – არა მხოლოდ ზაფხულში. თბილისში ზაფხულის UV ინდექსი ხშირად 8-მდე აღწევს, ხოლო UVA სხივები ღრუბლებსა და მინებში გადის, ამიტომ სახის მზის დამცავი კრემი ყოველდღიურ რუტინაში უნდა შევიტანოთ.

რა არის SPF და როგორ მუშაობს

SPF (Sun Protection Factor) – მზისგან დამცავი ფაქტორი – კრემის უნარს გამოხატავს UVB სხივებისგან კანის დაცვაში. რაც უფრო მაღალია SPF-ის რიცხვი, მით მეტ UVB–ს ბლოკავს კრემი. მაგალითად, SPF 15–იანი კრემი ბლოკავს დაახლოებით 93% UVB–ს, SPF 30 – 97%–ს, SPF 50 – 98%–ს. ხშირად აღნიშნავენ „SPF 30 vs SPF 50“ არჩევანის საკითხს: SPF 30–იანი საშუალება საკმარისია ყოველდღიური დასაცავად, ხოლო SPF 50 დამატებითი დაცვის ზომაა განსაკუთრებულად მძლავრი მზის პირობებში.ულტრაიისფერი სხივები ორ ტიპად იყოფა: UVA და UVB. UVB აცხელებს კანის ზედაპირს და იწვევს წვას, UVA ღრმად აღწევს შრიფებში და აზიანებს კოლაგენსა და ელასტინს. UVA ასევე წვლილობს ფოტო–დაბერების (photoaging) პროცესში – ნაოჭების და ფერის ცვლილებების გაჩენაში. ამიტომ ყოველთვის გამოიყენეთ Broad Spectrum კრემი, რომელიც იცავს ორივე ტიპის სხივისგან.

რამდენი SPF გვჭირდება ყოველდღე

ქალაქი/ოფისი: ყოველდღიურ გარემოში (თბილისის, ოფისის თუ სახლის პირობებში) რეკომენდირებულია მინიმუმ SPF 30–იანი კრემი. UVA სხივები გადის ფანჯრებში და აზიანებს კანს, ამიტომ, მიუხედავად იმისა, რომ გარეთ ნაკლებ ხანს ატარებთ, კრემი არ უნდა დააიგნოროთ.
ზღვის სანაპირო: ზღვის პირას ყოფნისას მაღალი დაცვაა საჭირო. გამოიყენეთ SPF 50+ წყალგამძლე კრემი, რადგან წყალი და ქვიშა მზის სხივებს ირეკლავენ და გამწვავების რისკს ზრდის.
მთები/თოვლი: მაღალ ალტიტუდზე და თოვლში მზის სხივები განსაკუთრებულად ძლიერია. თოვლი მზის სხივების დაახლოებით 80%-ს ირეკლავს უკან, რაც ორმაგად ზრდის კანის დამწვრობის რისკს. აქაც გამოიყენეთ SPF 50+ და დამატებითი ზომები (ქუდი, UV–გან დამცავი სათვალე).
წყალგამძლე vs ჩვეულებრივი: წყალგამძლე (Water-resistant) კრემი ინარჩუნებს დაცვას ~40-80 წუთი წყალთან ან ოფლის პროცესისას. ჩვეულებრივი კრემი ასეთ პირობებში ადვილად იხსნება. ნებისმიერ შემთხვევაში, ცურვის ან ჭარბი ოფლის შემდეგ კრემი უნდა განახლდეს.

როგორ გამოვიყენოთ სწორად SPF-შემცველი კრემი

რაოდენობა: სახეზე დაიტანეთ ერთი ან ორი თითის სიგრძის კრემი, რათა კანი სრულად დაფაროთ. სხეულისთვის გამოიყენეთ უფრო დიდი პორცია (ქვიშის ან სუფრის კოვზის ოდენობით თითო ფართისთვის).
წასმის დრო: კრემი წაისვით 15-20 წუთით ადრე მზეზე გასვლამდე, რომ მან მოიწოვოს. ქიმიური ფორმულები მოქმედებენ შეწოვის შემდეგ, მინერალური კი – დაუყოვნებლად.
ხელახლა დატენა: 2 საათში ერთხელ ან ყოველი ცურვის/ ოფლის შემდეგ გაასუფთავეთ კრემის დამატებითი დოზა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეს, თუ დიდხანს ხართ გარეთ ან ძლიერი ოფლი გაქვთ.
მაკიაჟთან ერთად: ტონალური ან პუდრა შეიძლება შეიცავდეს მცირე SPF–ს, მაგრამ ისინი არ გიცავენ საკმარისად. პირველ რიგში გამოიყენეთ სპეციალური მზის დამცავი კრემი, დაელოდეთ მის შეწოვას და შემდეგ წაისვით მაკიაჟი. მაკიაჟს უვნებელი რესურსი იყოს დამატებით ბარიერად, მაგრამ არა დაცვის ერთადერთი წყარო.

სახის ტიპების მიხედვით SPF-ის შერჩევა

მშრალი კანი

მშრალი კანისთვის იდეალურია დამატენიანებელი ფორმულის SPF კრემი. კრემები, რომლებიც შეიცავს ჰიალურონის მჟავას, გლიცერინს ან ნიღბელის ზეთებს, არეგულირებენ კანის სისველეს და იცავენ მშრალს. მშრალი კანის მქონე პირები უსაფრთხოდ იცავენ როგორც ქიმიურ, ისე მინერალურ კრემებს, თუ მათ შემადგენლობაში დამატენიანებელი ინგრედიენტები შედის.

ცხიმიანი/აკნესკენ მიდრეკილი კანი

თუ თქვენი კანი ცხიმიანია ან აკნესკენ მიდრეკილია, ეძებეთ მსუბუქი, გელი ან თხევადი SPF. მნიშვნელოვანია, რომ პროდუქტი არ დააჭარბებდეს ცხიმიანობას: ეხმარება არაკომედოგენული ფორმულები, რომლებიც არ ამატებენ ბზინვარებას. არსებობს ლაინერები სახელით *„მზისგან დამცავი ცხიმიანი კანისთვის“*, რომლებიც აკონტროლებენ ცხიმის გამომუშავებას და არ ხურავენ ფორებს. ასევე, მინერალური კრემები (ცინკისა და ტიტანის შემცველობით) ხშირად საუკეთესო არჩევანია: მათ არ ეპყრობიან გამონაყარს და ხელს უწყობენ ზედმეტი ცხიმის შეთვისებას.

მგრძნობიარე კანი

მგრძნობიარე ან ალერგიული კანისთვის საუკეთესოა ჰიპოალერგენული, მინერალური SPF კრემი. აირჩიეთ მარტივი შემადგენლობის, უსუნო ფორმულა. მინერალური კრემები დაუყოვნებლად იცავენ UVA-სა და UVB-სგან და პრაქტიკულად არ იწვევს გაღიზიანებას. გაიარეთ სიწმინდის ტესტი და დარწმუნდით, რომ კრემში არ არის ალერგენები (სუნამო, პარაბენები, ალკოჰოლი).

ქიმიური და მინერალური მზის დამცავების განსხვავებები

ქიმიური SPF კრემი: შეიცავს ორგანულ ფილტრებს (მაგ. ავობენზონი, ოქსიბენზონი), რომლებიც შთანთქავენ UV სხივებს. ასეთი კრემი მსუბუქია კანზე, შეუნიშნავად იშლება და კომფორტულია ყოველდღიური გამოყენებისთვის. ნაკლი – ეფექტურობა იწყება შეწოვის შემდეგ (15-20 წთ) და ზოგჯერ შეიძლება გამოიწვიოს გაღიზიანება.
მინერალური SPF კრემი: შედგება ფიზიკური ფილტრებისგან (ცინკის ოქსიდი, ტიტანის დიოქსიდი) და ირეკლავს UV–ს სხივებს გარეთ. უპირატესობა – დაცვა იწყება დაუყოვნებლად და ძლიერი ჰიპოალერგენულობა. ნაკლი – თეთრი ნარჩენის დატოვება კანზე (განსაკუთრებით მუქ ტონზე), თუმცა ბოლო თაობის ფორმულები ამ ეფექტს ბევრად ამცირებს.

ხშირად დაშვებული შეცდომები მზისგან დაცვისას

ერთჯერადი დოზა დილით: ბევრს გონივრული ეჩვენება, რომ დილით ერთხელ წასული კრემი დღის ბოლომდეც ჰყოფნის. სინამდვილეში, SPF 2 საათში კარგავს თავის ეფექტურობის დიდ ნაწილს. კრემი აუცილებლად უნდა განახლდეს რეგულარულად.
მაკიაჟზე სრული იმედი: ტონალური კრემი თუ BB საშუალება შეიძლება შეიცავდეს მცირე SPF–ს, მაგრამ ისინი არ გიცავთ საკმარისად. მაკიაჟი გამოიყენეთ მხოლოდ დამატებითი ბარიერის სახით; მზისგან თავდაპირველად გამოიყენეთ სრულფასოვანი კრემი.
წყლისა და ოფლის უგულებელყოფა: წყალგამძლე კრემებისაც კი დროებით ეფექტი აქვთ (40-80 წთ). ცურვის ან ჭარბი ოფლის შემდეგ კრემი გარეცხილია და დაცვის შრეც იკარგება, ამიტომ აუცილებლად გადაიტანეთ ახალი დოზა.
დაკლებული დაფარვა: UVA და UVB სხივები მოქმედებენ არა მხოლოდ სახეზე, არამედ ყელზე, დეკოლტეზე და ხელებზე. ხშირად ავიწყდებათ სწორედ ეს ზონები, მაგრამ UVA განსაკუთრებით აგრესიულია ამ მიდამოზე. ყოველთვის დაიტანეთ კრემი ყელზეც, დეკოლტეზეც და ხელების უკანა მხარეზეც.
ღრუბლიანი ამინდის უგულებელყოფა: UVA სხივები ღრუბლებში ჩასვლის შემდეგაც მოქმედებენ და რომელი კანის დაზიანებას იწვევს. ამიტომ SPF–ი მუდამ გჭირდებათ ყოველგვარ ამინდში, თუნდაც ღრუბლიან დღეს.

საუკეთესო პრაქტიკები SPF-ის გამოყენებისთვის

ყოველდღიური რუტინა: დილით სახის გაწმენდისა და დამატენიანებლის შემდეგ დაუთმეთ რამდენიმე წუთი SPF კრემს. დაელოდეთ მის შეწოვას და შემდეგ გამოიყენეთ მაკიაჟი. დღის მეორე ნახევარში (12:00-16:00), განსაკუთრებით მზიან ამინდში, გადააჭარბეთ კრემს ყოველი 2-3 საათში ერთხელ.
დილა: დილით სახის გაწმენდისთანავე დაიტანეთ SPF კრემი და დაელოდეთ შეწოვას. ამას მოყოლებული შეგიძლიათ მიმართოთ მაკიაჟს ან უბრალოდ თავად იყოთ.
შუადღე: შუადღის დროს, მზის ყველაზე დიდი აქტიურობისას, აუცილებელია კრემის დამატებითი დოზა – შეგიძლიათ დაიტანოთ ახალი კრემი ან გამოიყენოთ მზისგან დამცავი სპრეი.
საღამო: საღამოს, სახლში დაბრუნებისას, სახე კარგად გაწმინდეთ და გამოიყენეთ დამატენიანებელი/კვებითი კრემი. ეს დაეხმარება კანს აღიდგინოს დღის განმავლობაში მიყენებული ზიანი.
სეზონური პირობები: ზაფხულში გამოიყენეთ მაღალი SPF (50+) წყალგამძლე ფორმულა და ატარეთ ქუდი, UV–გან დამცავი სათვალე. ზამთარში მზის სხივები თოვლიდან ირეკლავს, ამიტომ მაინც მოიხმარეთ SPF (15-30), განსაკუთრებით თუ თოვლზე ხართ ან მაღალ მთაში.
დამატებითი ზომები: იყავით ჩრდილში, ატარეთ UV საწინააღმდეგო სათვალე, შეასრულეთ ფართო ყელიანი ქუდი. ეს ზომები საგრძნობლად გააძლიერებს კრემის ეფექტს და გაგიძლიერებთ კანის დაცვას.

დასკვნა

SPF-შემცველი კრემი ჩვენი კანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დამცავია. მისი რეგულარული გამოყენება იცავს კანს UV სხივების ზემოქმედებისგან, გვიცავს ნაოჭების და პიგმენტური ლაქების გაჩენისაგან და მნიშვნელოვნად ამცირებს კანის კიბოს რისკს. საქართველოში ხელმისაწვდომია მაღალი ხარისხის სახის მზის დამცავი კრემები როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოური ბრენდებისგან. ამ გზამკვლევში მოცემული რჩევები დაგეხმარებათ აირჩიოთ საუკეთესო მზის დამცავი საშუალება თქვენი კანისთვის.